· Sinh ngày 24/08/1851
· Tại Nimes, Pháp quốc
· Năm 18 tuổi đăng vào quân đội giáo hoàng (chỉ vài tháng) ở Ý, sau đó giải tán đội binh, Ngài về Pháp
· Sau đó gia nhập Đại Chủng Viện Avignon
· Ngày 22/05/1875: chịu chức phó tế (Thầy Sáu)
· Ngày 29/09/1875 vào chủng viện Thừa Sai
· Thụ phong linh mục:23/09/1876
· Ngày 30/11/1876 đến Tây Đàng Trong
· Học tiếng Việt và phong tục tập quán Việt Nam ở họ Cái Mơn
· Năm 1878 - 1881 :Coi sóc họ đạo Rạch Dâu, thuộc Cái Mơn
· Năm 1885 – 1890 : Coi sóc họ Chợ Lớn
· Năm 1890 – 1892 : Coi xứ Bà Rịa, và xây nhà cha sở ở đó (Phước Lễ)
· 18 tháng nghỉ ở Pháp vì đau yếu, Cha Lambert thay Ngài coi xứ Bà Rịa
· Tháng 12/1894 – 1896 : Trở lại coi sóc họ Bà Rịa (Phước Lễ)
· Tháng 12/1896 – 1901 : Hướng dẫn các nữ tu Dòng Thánh Phaolô ở Sài Gòn
· Năm 1901 – 8/1916 : Cha sở Họ Đạo Búng
· Ngày 08/08/1916 : Qua đời đột ngột ở Sài gòn (lúc đi chữa bệnh)
CHA SỞ THỨ SÁU CỦA HỌ ĐẠO BÚNG
CÔNG VIỆC MỤC VỤ
Việc xây dựng :
o Xây nhà cha sở hiện nay (1902) :
Một tài liệu ghi rằng Cha xây nhà này bằng tiền của gia đình Cha ở bên Pháp gửi qua. Còn Cha thì không ghi lại gì, nhưng trước khi viết bài khảo sát này, về việc cha sở Giuse Nguyễn Tri Thơ xây nhà thờ có bán đi một số bất động sản của họ đạo thì Cha rất lấy làm tiếc (‘On vendit alors, ce qui est fort regrettable, les quelques biens fonds de la chrétienté’). Sau này, khi viết về việc trả lương cho thầy cô ở trường, cha cũng nói : ‘Ở Búng , tất cả tài sản đã được bán hết cách đây 20 năm khi xây cất nhà thờ’(À Búng, tours ces biens ont été vendus il ya 20 ans lors de la construction de léglise). Nhà cha sở được xây dựng trong những điều kiện tốt đẹp, có một lầu, vào năm1902. Đến nay (2010 ), nhà cha sở tròn 115 năm.
o Hai trường học : 1 dành cho nam và 1 dành cho nữ. Các trường này được dựng bằng gỗ khá tốt và mái lợp tranh. Tô phía bên ngoài nhà thờ (Còn phía bên trong nhà thờ trước đó đã được cha Frison tô rồi).
o Tu sửa phòng Thánh :
o Nhà thờ Bình Sơn (Họ Đạo Búng) :
Trước khi chết (08/08/1916, cha Martin cho xây lại nhà nguyện phụ (La Chapelle de secours) dưới tên gọi là nhà thờ Bình Sơn. Nhà thờ này được thánh hiến trong thể do ĐGM Quinton ngày 21/02/1919 với thánh hiệu ‘Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp’ (24/05)
Trong sổ rửa tội đầu tiên, trang 86, số 169, có ghi tên Tôma Đoàn Công Tửu, con của ông Raymond Đaòn Công Huy và bà Anê Nguyễn Thị Nhiệm sinh 03/05/1877, ở Bình Sơn, Tổng Bình Chánh.
Như vậy từ thàhh lập họ đạo Búng, thì Bình Sơn thuộc Búng, nhà thờ được cha Martin cất sau (1916). Đến 19/02/1970 Bình Sơn được Đức Cha Thiên chính thức nâng lên giáo xứ, cử cha Giuse Nguyễn Văn Cung làm cha sở đầu tiên.
o việc đi tu :
Cha Martin ghi : Họ Búng đã cung cấp cho Giáo Hội Miền Nam vIỆT Nam 12 linh mục, trong đó thật hãnh diện có một vị tử đạo : Chân phước (Á Thánh) Phêrô Đaòn Công Quí (Lúc đó P. Quí được ĐGH Piô X phong Chân phước ngày 02/05/1909 và bài khảo luận của cha Martin được viết ngày 10/02/1911…NV). Cháu của Á Thánh là cha P. Triệu. Còn có các cha : Gia, Dư, Cậy, Vật (3 cha Gia, Cậy, Vật đã qua đời khi cha Martin viết bài này), Tự, Quí, Vàng, Trương, Lắm, Kiểm, Việc (cha Dư mất năm 1883, cha Cậy mất năm 13/01/1902, cha Vật mất năm 1897).
o Ở Dòng Kín có 6 nữ tu : Ba người chết ở Sài Gòn, ba nữ tu còn lại đã đi Hà Nội để lập một tu viện ở đó. Năm 1895, dòng Cát Minh (Carmel) Sài Gòn lập dòng Cát Minh Hà Nội.
o Ở dòng Thánh Phaolô : có 18 người
o Ở 2 tu viện Mến Thánh Giá Thủ Thiêm và Chợ Quán : Có 15 người.
o Với những con số trên, họ đạo Búng cho đến thời Cha Martin có 12 linh mục và 39 nữ tu.
Việc đạo đức Đời cha Simon (1893 – 1895) báo cáo nói họ Búng có gần 1.500 giáo dân. Đến thời cha Martin viết khảo luận này (10/02/1911) thì khoảng 18 năm. Vậy số giáo dân có lẽ đã tăng thêm.
Về vấn đề đạo đức, cha Martin viết như sau (trích nguyên văn)
Có thể chia giáo dân ra thành 3 nhóm’ :
o Những người sốt sắng : Tham dự thánh lễ hằng ngày và lãnh Bí Tích mỗi tháng hay thường xuyên hơn. Con số này khoảng 60 đến 80 người.
o Những người thông thường : Phần đông giữ luật chung của Giáo Hội và rước lễ 1 hay 2 lần trong một năm.
o Những người trễ nải : Nói chung là giữ đạo bê bối, họ theo đạo vì cha họ đã theo đạo, và vì họ đã được rửa tội rồi. Họ không ngần ngại đi làm việc ngày chủ nhật (Thời đó, luật buộc nghỉ làm việc xác ngày chủ nhật). Thỉnh thoảng họ bỏ lễ chủ nhật. Trong số này có khoảng 20 gia đình.
Tất cả giáo dân đều biết những chân lý căn bản của đạo, nhưng trong nhà, họ ít nói đến việc đạo. Các em nhỏ chỉ có thể được dạy cho biết đạo khi đến học giáo lý trong các trường họ đạo.
Như tôi đã nói trên, có 60 đến 80 người rưiớc lễ đều đặn mỗi tháng, 5 hay 6 người rước lễ mỗi tuần, không có ai rước lễ thường xuyên. Nên biết cha Martin ghi con số như trên về việc rước lễ, trong khảo luận viết ngày 10/02/1911 vì trước đó, ĐGH Piô X, ĐƯỢC GỌI LÀ Giáo Hoàng của Thánh Thể, ra sắc lệnh về Thánh Thể như sau :
o Sacra Tridentína Synodus (20/12/1905) cổ võ việc siêng năng Rước Lễ và Rước Lễ hằng ngày, miễn là sạch tội trọng và có ý ngay lành.
o Quam Singulari (04/08/1910) cho phép trẻ em xưng tội Rước lễ từ khi có tuổi khôn.
It người đọc kinh vào ngày chủ nhật. Phần lớn họ đến khi đọc kinh xong và Thánh Lễ sắp bắt đầu. Các ông chức việc không làm gương tốt về việc này. Cách chung họ giữ luật kiêng việc xác ngày chủ nhật.
Về việc sùng kính, cha Martin viết tiếp :
o Thánh Tâm : Thứ sáu đầu tháng có khoảng 70 đến 80 người rước lễ. Trong tháng Thánh Tâm (tháng sáu), người ta đọc kinh cầu trong thánh lễ.
o Đức Mẹ : Vì tháng Đức Mẹ (tháng năm) rơi vào mùa hái măng cụt, và phần lớn giáo dân là người nhà nông, hoặc là người làm công nhật, nên tất cả không đến dự được. Người ta làm việc kính Đức Mẹ vào buổi tối, có khoảng 100 người lớn dự, còn trẻ em học trò thì từ 200 đến 250.
Hội Môi Khôi được thành lập trong họ đạo và có 130 thành viên. Trong tuần có vài người đến nhà thờ lần chuỗi và trong tháng mười (tháng Môi Khôi) có đông người hơn đến lần chuỗi trong nhà thờ. Mỗi chủ nhật đầu tháng thì giáo dân đi kiệu Đức Mẹ. Trong một vài gia đình người ta lần chuỗi trước khi đi ngủ. Trên bàn thờ Đức Mẹ, có một số của dâng chủ yếu là nến sáp.
o Thánh Giuse : Hơi bị quên lãng. Ít chăm lo bàn thờ của Người. Trong tháng kính Người (tháng ba) giáo dân dự thánh lễ đọc kinh cầu Thánh Giuse.
o Thánh Antôn : Có một tượng của ngài và những ai muốn xin ơn thì đến dâng cúng, số tiền này không vượt quá 2 đồng mỗi tháng.
o Các linh hồn trong luyện ngục:
Mỗi thứ hai người ta cầu lễ. Ngày 02/11 đối với toàn họ đạo là một ngày định ra để đi dự lễ.
Khoảng một nửa giáo dân không xin lễ (cầu hồn) trừ khi trong nhà có người qua đời, vì phần đông họ nghèo hay vì lơ là. Còn những người khác thì họ xin lễ cho một Linh mục duy nhất.
Về giáo lý, Cha Martin nêu rõ :
‘Nói chung các cô gái theo học giáo lý khá tốt. Còn thanh niên thì bỏ học giáo lý từ khi lãnh nhận Bí Tích Thêm Sức xong, khoảng 12 người sẵn sàng tham dự. Một số bà con cũng đến dự lớp giáo lý này, các ông thì rất ít.
Các chức việc có khoảng 20 người, nhưng mới có 3 hay 4 người điều khiển đọc kinh tối’.
Về lòng nhiệt thành :
‘Giáo dân không có địa vị cao, cũng không có tài sản lớn nên gây ảnh hưởng ít đến lương dân ở quanh họ (phải nói lòng nhiệt thành nung đốt họ thì không sốt nóng cho lắm), nhưng người lương gần bên họ từ lâu đã biết đến đạo giáo của ta, nếu họ không theo đạo, chính vì họ không muốn trở lại’
Về Hội Hài Đồng :
‘Giáo dân ít đi tìm các trẻ em ngoại đạo sắp chết, nhưng khi họ có dịp gặp chúng, thì họ sẵn sàng cưu mang chúng. Nếu trẻ qua bú mẹ, thì họ sẵn sàng nhận nuôi, nhưng nếu trẻ còn bú mẹ thì họ gửi chúng đến cô nhi viện ở Lái Thiêu. Khi họ nhận nuôi thì nói chung họ chăm sóc và đối xử chúng như con ruột của họ’(năm 1910, Cô nhi viện ở Lái Thiêu được thành lập do cha sở Ernest Verney đến năm 1954 thì chuyển các em cho Cô nhi viện Gò Vấp. Xem lịch sử nhà thờ Lái Thiêu, trang 21).
Về trường học :
Cha Martin báo cáo như sau :
o Bà Trà : có 90 giáo dân, không có trường học
o Bình Sơn : Có một trường hỗn hợp (nam, nữ học chung) do một Thầy đã có gia đình đứng lớp. Tiền lương cho Thầy do các gia đình góp lại.
o Búng : Có hai trường : một dành chon am và một dành cho nữ. Trường nam do một Thầy cựu chủng sinh dạy. Ngoài giáo lý, còn dạy học, viết và bốn phép tính. Tuy nhiên, không đạt kết quả nhiều vì còn một số con em bị lôi đến trường, ngoài ra cha mẹ chúng không thúc giục chúng đi học và không muốn cho chúng thức ăn giáo khoa. Trường nữ do một ông Biện đồng nhi dạy. Cũng những môn học như trường nam, nhưng ít dạy cho viết và làm tính.
Khi việc truyền giáo được chính phủ trợ cấp, thì các em nữ được các Dì Thủ Thiêm dạy. Khi không còn trợ cấp, tôi (cha Martin) bắt buộc phải đi tìm thầy dạy trong giáo dân. Nhiều lần tôi nói với các chức việc để mời các dì đến dạy, nhưng tôi luôn nhận được câu trả lời này: “Bẩm cha, chúng tôi nghèo”. Để lập khoản tiền lương của các giáo viên, thì phải đóng góp nhưng cũng không đủ để trả lương hoàn toàn, cho dù tiền lương của một cô giáo thật tiếc kiệm chỉ có 60 đồng. Có một năm, tôi phải gánh phí tổn này (năm 1902, chính phủ Pháp hủy bỏ trợ cấp hằng năm về trường học cho các nhà truyền giáo ở Việt Nam . Xem tiểu sử ĐGM Lucien Emile Mossard)
Sau năm 1975, chính quyền trưng thu hai trường học trên, để lập thành trường Tiểu học, trung học,
Đến nay (2007) hai trường này được sửa chữa như sau:
o Tháng 12/2006 trường nữ được sửa thành hội trường của họ đạo, hình thức hai mái, ngói móc, 2 hành lang trước sau vẫn còn, còn dàn cây chịu nóc vẫn còn tốt.
o Trường nam (sau đài Thánh Quí) trước đó chỉ có hai căn phòng, mái ngói móc như trường nữ. Sau năm 1975, Chính quyền trưng thu làm trường học Tiểu học và đập bỏ nó để xây các phòng hiện đại hơn. Hiện nay (2007), trở thành trung tâm học tập cộng đồng, và vào mỗi chủ nhật các lớp giáo lý vào đời học ở đây, và thành trường Mẫu Giáo Hoa Mai (2009).
3. NHỮNG GHI NHẬN VỀ CHA SỞ MARTIN :
Suốt đời cha giữ sự hăng say và tính ổn định của một chủng sinh. Cha lo việc mục vụ một cách trung thành và được mọi ngườikính trọng….Tiết kiệm trong những việc nhỏ, nhưng trái tim Cha bao la quảng đại đối với những việc lớn lao.
Đức Giám Mục Mossard trong báo cáo năm 1916 có nhắc đến cha Martin như sau: “Cha Martin dường như còn phải sống lâu dài nhưng đã bỏ chúng tôi vì cơn bệnh bất ngời, chỉ kéo dài 3 hay 4 ngày.” “Đầu tháng 8/1916, Cha đi Sài Gòn để chữa bệnh đau ngực(angine), mong hết bệnh trở về Họ Đạo Búng sau một vài ngày trị bệnh, nhưng bệnh tiến quá nhanh, 2 ngày sau khi nhập viện của bác sĩ Angier, cha qua đời đột ngột ngày 08/08/1916, saui khi đã lãnh các bí tích sau cùng.”
1. CÁC CHA PHÓ TRONG THỜI CHA SỞ MARTIN :
Trong thời Cha Martin phục vụ tại họ Búng, có một cha phó giúp Ngài. Đó là cha Giuse Quận. Trong khi ở Búng. Ngài đã cho diễn tuồng “Cố Du tử đạo”(Cố Du sinh 1803, đến Lái Thiêu 1830, có đến Búng). Cha Phó Quận dựng lầu chuông bằng cây ở bên đài Thánh Quí bây giờ. Cha qui tụ thanh niên Hưng Định và An Thạnh để giúp việc nặng nhọc này.
Một Cha Phó khác: Cha Gioan Baotixita Nguyễn Văn Phuông
· Sinh 1861 ở Mỹ Tho
· Linh mục 1897(lúc 36 tuổi)
· Qua đời 1919 (hưởng dương 56 tuổi)
· Dạy giáo lý rước lễ lần đầu cho ông Nguyễn Thới Linh năm 1911.
2. CÁC DÌ TRONG THỜI CHA MARTIN
Năm 1915. Cha Martin (Nghi) xin các Dì Mến Thánh Giá Thủ Thiêm về giúp họ đạo. Bề trên là dì Maria Nguyễn Thị Hiếm gửi 2 dì trong hội dòng đến Búng là:
Ø Dì Anna Nguyễn Thị Hải
Ø Dì Maria Huỳnh Thị Lai.
Nhà Cha Sở